Powiatowe zespoły i wojewódzkie zespoły wydają odpowiednio orzeczenia o:

• niepełnosprawności osób, które nie ukończyły 16 roku życia,
• stopniu niepełnosprawności osób, które ukończyły 16 rok życia,
• wskazaniach do ulg i uprawnień osób posiadających orzeczenia o inwalidztwie lub niezdolności do pracy.

Osoby, które nie ukończyły 16. roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

W celu uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności należy we właściwym miejscowo powiatowym zespole do spraw orzekania złożyć:

• wniosek o wydanie orzeczenia,
• zaświadczenie lekarskie zawierającym opis stanu zdrowia osoby orzekanej (wydanym przez lekarza, pod którego opieką osoba się znajduje),
• wszelkie dokumenty medyczne mogące mieć wpływ na ustalenie zakresu niepełnosprawności np. aktualne badania diagnostyczne, konsultacje specjalistyczne, ewentualne karty informacyjne z pobytów w szpitalu, itp.

Wniosek o wydanie orzeczenia dla osoby przed 16-tym rokiem życia składa przedstawiciel ustawowy albo opiekun prawny. Należy pamiętać, że zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, wydane dla potrzeb Zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, nie może być wydane wcześniej niż na 30 dni przed dniem złożenia wniosku.

Postępowanie przed Zespołem orzekającym o niepełnosprawności jest podporządkowane przepisom kodeksu postępowania administracyjnego (w sprawach nie uregulowanych ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych), co oznacza m.in., że zespół orzekający ma obowiązek rozpatrzenia wniosku w terminie jednego miesiąca, a w sprawach szczególnie skomplikowanych w terminie dwóch miesięcy.

Na posiedzenie składu orzekającego osoby orzekane lub rodzice z dziećmi orzekanymi są zapraszani z 7-dniowym wyprzedzeniem. Podczas posiedzenia, członkowie składu - powołani spośród specjalistów zatrudnionych w zespole orzekającym - ustalą zgodnie z przepisami prawa oraz standardami medycznymi zakres niepełnosprawności oraz stopień ograniczeń spowodowanych chorobą osoby. Postępowanie orzecznicze opiera się głównie na kryteriach medycznych, nacisk położony jest nie na przyczynę, lecz na skutki naruszenia sprawności organizmu osoby orzekanej.

Orzeczenie ostateczne (co do którego upłynął termin do wniesienia odwołania) stanowi podstawę do wydania legitymacji dokumentującej niepełnosprawność. Symbol przyczyny niepełnosprawności wpisywany jest na wniosek osoby zainteresowanej lub przedstawiciela ustawowego dziecka. Osoba, która ukończyła 16 lat i uzyskała orzeczenie o stopniu niepełnosprawności w celu uzyskania legitymacji zobowiązana jest do dostarczenia zdjęcia.

W orzeczeniu powiatowego zespołu, poza ustaleniem niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, powinny być zawarte wskazania dotyczące w szczególności:

• odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby,
• szkolenia, w tym specjalistycznego,
• zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej,
• uczestnictwa w terapii zajęciowej,
• konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby,
• korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki,
• konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,
• konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji,
• spełniania przez osobę niepełnosprawną przesłanek określonych w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 128).
• prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju (dotyczy głównie osób leżących i poruszających się na wózkach)

Od orzeczenia powiatowego zespołu przysługuje odwołanie do wojewódzkiego zespołu w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem powiatowego zespołu, który orzeczenie wydał. Jeżeli powiatowy zespół uzna, że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, wydaje orzeczenie, w którym uchyla lub zmienia zaskarżone orzeczenie. W przypadku braku podstaw do zmiany orzeczenia w całości przesyła akta sprawy do wojewódzkiego zespołu.

Od orzeczenia wojewódzkiego zespołu przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem wojewódzkiego zespołu, który orzeczenie wydał. Jeżeli wojewódzki zespół uzna, że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, wydaje orzeczenie, w którym uchyla lub zmienia zaskarżone orzeczenie. W przypadku braku podstaw do zmiany orzeczenia w całości przesyła akta sprawy do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.

Pamiętać należy, że uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wydanego przez zespół ds. orzekania nie oznacza automatycznego przyznania konkretnych świadczeń, ulg lub uprawnień dla osób niepełnosprawnych. Świadczenia takie są przyznawane osobom posiadającym orzeczenie przez różne instytucje np. samorządów lokalnych takie jak ośrodki pomocy społecznej, wydziały komunikacji czy też centra pomocy rodzinie. Zakres tych ulg i świadczeń jest regulowany odrębnymi przepisami prawa.