Zgodnie z art. 7 pkt 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2015r. poz. 163) pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu bezdomności. Stosownie do art. 17 ust.1 pkt 3 ww. ustawy do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku i niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym.

Ustawa o pomocy społecznej definiuje osobę bezdomną jako osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorówi mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowaną na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności, a także osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnymi zameldowaną na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania.

Jak wynika z otrzymanych danych, w województwie mazowieckim ogółem jest 3 839 rodzin bezdomnych , w których są 4 334 osoby. W tym 220 rodzin bezdomnych z dziećmi, w których wychowuje się 347 dzieci.

Spośród wszystkich gmin województwa mazowieckiego najwięcej rodzin bezdomnych zamieszkuje na terenie:

-  m.st.Warszawa                                           -  2166 rodzin bezdomnych

-  Płock (powiat płocki)                                 -    211 rodzin bezdomnych

-  Radom (powiat radomski)                         -    177 rodzin bezdomnych

-  Sochaczew (powiat sochaczewski)            -    105 rodzin bezdomnych

-  Ostrołęka (powiat ostrołęcki)                     -      93 rodziny bezdomne

-  Piaseczno (powiat piaseczyński)                -      91 rodzin bezdzietnych

-  Ożarów Mazowiecki (pow.w-ski zach.)     -      91 rodzin bezdomnych

-  Żyrardów (powiat żyrardowski)                 -      72 rodziny bezdzietne

-  Zakroczym (powiat nowodworski)               -    60 rodzin bezdomnych

Spośród wszystkich gmin województwa mazowieckiego najwięcej rodzin bezdomnych z dziećmi zamieszkuje na terenie:

-  m.st. Warszawa                          - 91 rodzin/146 dzieci (Dzielnica Praga Południe 62/88)

- Brwinów (pow. pruszkowski)     - 24 rodziny/41 dzieci

- Płock (powiat płocki)                  - 22 rodziny/ 35 dzieci

- Piaseczno (pow. piaseczyński)    - 12 rodzin/12 dzieci

- Otwock (powiat otwocki)            - 9 rodzin/14 dzieci

- Zielonka (pow. wołomiński)         - 9 rodzin/12 dzieci

- Legionowo (pow. legionowski)     - 8 rodzin/14 dzieci

Bezdomni najczęściej zamieszkują:

Jak wynika z powyższego rodziny bezdomne najczęściej zamieszkują w schroniskach oraz noclegowniach. Duża część tych rodzin zamieszkuje także na terenie ogródków działkowych oraz zajmuje pustostany.

Analiza danych dotyczących liczby rodzin bezdomnych zamieszkujących w poszczególnych gminach wykazała, że są powiaty, których nie dotyka problem bezdomności. Należą do nich:

1. powiat białobrzeski
2. powiat garwoliński
3. powiat lipski
4. powiat łosicki
5. powiat otwocki
6. powiat przysuski
7. powiat sokołowski
8. powiat zwoleński

Na potrzeby osób bezdomnych w 2015 roku przeznaczono 376 lokali z ogólnej puli 12 723 mieszkań socjalnych znajdujących się w zasobach gmin. Analogicznie w roku 2016 z ogólnej puli 11 668 lokali socjalnych przewidzianych w zasobach gmin, na potrzeby rodzin bezdomnych planowane jest przekazanie 358 lokali socjalnych.

W 2015 roku przyznano 66 lokali socjalnych rodzinom bezdomnym, w których są dzieci natomiast w 2016 roku planuje się przeznaczyć na ten cel 56 lokali socjalnych.

Analiza sprawozdania wykazała, że są powiaty w których w 2015 roku nie przyznano żadnego lokalu socjalnego rodzinom bezdomnym i w kolejnych latach nie planuje się przyznania lokali socjalnych takim rodzinom. W skali całego województwa mazowieckiego jest 17 takich powiatów.

Prowadzenie i zapewnienie miejsc w mieszkaniach chronionych należy do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym (art.17 ust.1 pkt 12 ustawy o pomocy społecznej).

Jak wynika z przedłożonego sprawozdania mieszkania chronione prowadzone są;

1. M. Płock        - 28 mieszkań chronionych

2. M. Radom      - 3 mieszkania chronione

3. m.st. Warszawa (dzielnica Praga Północ)   - 2 mieszkania chronione

4. m.st. Warszawa (dzielnica Praga Południe)   - 8 mieszkań chronionych

5. M. Ostrołęka      - 2 mieszkania chronione

Spośród 43 mieszkań chronionych będących w zasobach gmin z terenu województwa mazowieckiego 31 mieszkań przyznano rodzinom bezdomnym. przewiduje się, że w roku 2016 z ogólnej puli 45 mieszkań chronionych na potrzeby rodzin bezdomnych zostaną przyznane 32 mieszkania chronione.

Osoba bezdomna może zostać objęta indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności, polegającym na wspieraniu jej w rozwiązywaniu problemów życiowych w tym rodzinnych i mieszkaniowych oraz pomocy w uzyskaniu mieszkania.

W 2015 roku indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności objętych zostało  17 rodzin bezdomnych z dziećmi. Natomiast w 2016 roku indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności objęto już 26 rodzin.

Jednocześnie w latach 2015/2016 indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności objęto 154 rodziny bezdomne nie posiadające dzieci.

Wnioski:

1. Największy odsetek rodzin i osób bezdomnych tj. 56% zamieszkuje na terenie m.st. Warszawy. W drugiej kolejności są to większe miasta powiatowe. Gminy wiejskie zamieszkuje niewielki odsetek osób będących przedmiotem zainteresowania niniejszego opracowania.
2. Rodziny bezdomne najczęściej przebywają w schroniskach i noclegowniach. Znacząca liczba tych rodzin zamieszkuje także w pustostanach oraz na ogródkach działkowych.
3. Na potrzeby osób bezdomnych, z ogólnej puli mieszkań socjalnych znajdujących się w zasobach gmin w 2015 roku, przeznaczono niespełna 3% lokali. Podobnie w roku 2016  na potrzeby rodzin bezdomnych planowane jest przekazanie około 3% lokali spośród zasobów lokali socjalnych będących w dyspozycji gmin.
4. Jedynie 5 jednostek na terenie województwa zapewnia osobom bezdomnym miejsca w mieszkaniach chronionych pomimo, że obowiązek taki wynika z ustawy o pomocy społecznej.
5. Spośród 3839 rodzin bezdomnych tylko  5% z nich zostało objętych indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności.