Podstawowe informacje na temat przeciwdziałania handlowi ludźmi

Czym jest handel ludźmi?

Zgodnie z § 22 i § 23 art. 115 Kodeksu Karnego „handlem ludźmi jest werbowanie, transport, dostarczanie, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby z zastosowaniem:

1. przemocy lub groźby bezprawnej,
2. uprowadzenia,
3. podstępu,
4. wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania,
5. nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności,
6. udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jego obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą - w celu jej wykorzystania, nawet za jej zgodą, w szczególności w prostytucji, pornografii lub innych formach seksualnego wykorzystania, w pracy lub usługach o charakterze przymusowym, w żebractwie, w niewolnictwie lub innych formach wykorzystania poniżających godność człowieka albo w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy. Jeżeli zachowanie sprawcy dotyczy małoletniego, stanowi ono handel ludźmi, nawet gdy nie zostały użyte metody lub środki wymienione w pkt. 1-6.

Niewolnictwo jest stanem zależności, w którym człowiek jest traktowany jak przedmiot własności.”

Jednocześnie wedle art. 189 a. §1 i §2 kodeksu karnego „kto dopuszcza się handlu ludźmi, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat. Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w §1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.”

Co zrobić gdy jesteś ofiarą handlu ludźmi?

Pierwszym i najważniejszym krokiem, jaki powinna podjąć osoba, będąca ofiarą handlu ludźmi jest zgłoszenie się na policję, do straży granicznej lub bezpośrednio do organizacji pozarządowej udzielającej pomocy ofiarom handlu ludźmi (np. Fundacja La Strada). Zgłoszenie się do odpowiedniej instytucji pozwoli na podjęcie odpowiednich działań skierowanych na zapewnienie bezpieczeństwa, wsparcia i schronienia. Kontakt z policją lub
z przedstawicielami straży granicznej pozwoli na udzielenie ofierze pomocy zgodnie
z zasadami „Programu wsparcia i ochrony ofiary/świadka handlu ludźmi”. Wszelkie porady
i wsparcie podejmowane w ramach programu są realizowane przez specjalistów zaznajomionych z tą tematyką.

Ofiary handlu ludźmi mają możliwość skorzystać z pomocy Krajowego Centrum Interwencyjno-Konsultacyjnego prowadzonego przez organizacje pozarządowe wybrane w formie konkursu ofert ogłoszonego przez Ministra SWiA. Od 2009 r. KCIK prowadzi Fundacja La Strada.

W ofercie wsparcia oferowanej przez KCIK znajduje się:

1. zakwaterowanie w bezpiecznym ośrodku
2. wyżywienie
3. podstawowa opieka medyczna
4. wsparcie psychologiczne
5. konsultacje prawne
6. pomoc w kontaktach z organami ścigania
7. pomoc tłumacza
8. pomoc w legalizacji pobytu na terytorium Polski
9. zabezpieczenie możliwości bezpiecznego powrotu do kraju pochodzenia.

Warunkiem niezbędnym do skorzystania z pomocy oferowanej przez Krajowe Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne jest nawiązanie kontaktu z organizacją: mailowego (info@kcik.pl) lub telefonicznego (+48 22 628 01 20).

Wsparcie ofiar handlu ludźmi wedle ustawy o pomocy społecznej

Wsparcie w ramach pomocy społecznej dla ofiar handlu ludźmi jest udzielane w oparciu o ustawę z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Zgodnie z jej zapisami w art. 5a, prawo do świadczeń w formie interwencji kryzysowej, schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego przysługuje cudzoziemcom, o których mowa w art. 53 ust. 1 pkt. 15 (zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udziela się cudzoziemcowi, który jest ofiarą handlu ludźmi w rozumieniu decyzji ramowej Rady z dnia 19 lipca 2002 r. w sprawie zwalczania handlu ludźmi i spełnia łącznie następujące warunki: przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podjął współpracę z organem właściwym
do prowadzenia postępowania w sprawie zwalczania handlu ludźmi oraz zerwał kontakty z osobami podejrzanymi o popełnienie czynów zabronionych związanych z handlem ludźmi) oraz art. 53a ust. 2 pkt. 4 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony można udzielić cudzoziemcowi, który przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nielegalnie, jeżeli organ właściwy do prowadzenia postępowania w sprawie zwalczania handlu ludźmi stwierdza, że cudzoziemiec jest prawdopodobnie ofiarą handlu ludźmi w rozumieniu decyzji ramowej Rady z dnia 19 lipca 2002 r. w sprawie zwalczania handlu ludźmi).

Jednocześnie art. 7 pkt. 7a ustawy o pomocy społecznej precyzuje, iż pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi.

Zgodnie z zapisami w ustawie w art. 8 pkt.1 prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, z zastrzeżeniem art. 40, 41,53a i 91 przysługuje:

1. osobie samotnie gospodarującej której dochód nie przekracza kwoty 461 zł, zwanej dalej „kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej”
2. osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 316 zł, zwanej dalej "kryterium dochodowym na osobę w rodzinie".
3. rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, zwanej dalej "kryterium dochodowym rodziny"

- przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art. 7 pkt. 2-15 lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej.”

Ustawa o pomocy społecznej precyzuje również definicję pomocy społecznej. Zgodnie z art. 15 pomoc społeczna polega w szczególności na:

1. przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń,
2. pracy socjalnej,
3. prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej,
4. analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej;
5. realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych;
6. rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.

Zakres zadań z zakresu pomocy społecznej wykonywany jest przez instytucje administracji samorządowej i rządowej różnego szczebla. Podział obowiązków pomiędzy poszczególnych przedstawicieli administracji reguluje ustawa. Zgodnie z jej zapisami (art. 18 ust. 1 pkt. 7) do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminę należy przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielanie schronienia, posiłku oraz niezbędnego ubrania cudzoziemcom, o których mowa w art. 5a.
Natomiast do zadań własnych powiatu zgodnie z art. 19 pkt. 12 należy prowadzenie ośrodków interwencji kryzysowej, a zgodnie z art. 20 pkt. 4 powiat odpowiada za realizację zadań z zakresu administracji rządowej, w tym m.in. udziela cudzoziemcom, o których mowa w art. 5a, pomocy w zakresie interwencji kryzysowej.

Art. 47 precyzuje definicję interwencji kryzysowej, którą zgodnie z zapisami w ustawie „stanowi zespół interdycyplinarnych działań podejmowanych na rzecz osób i rodzin będących w stanie kryzysu. Celem interwencji kryzysowej jest przywrócenie równowagi psychicznej i umiejętności samodzielnego radzenia sobie, a dzięki temu zapobieganie przejściu reakcji kryzysowej w stan chronicznej niewydolności psychospołecznej.” Jednocześnie zapisy przewidują, iż w ramach interwencji kryzysowej obejmuje się osoby i rodziny bez względu na posiadany dochód. Jednocześnie ustawa określa, iż „w ramach interwencji kryzysowej udziela się natychmiastowej specjalistycznej pomocy psychologicznej, a w zależności od potrzeb - poradnictwa socjalnego lub prawnego, w sytuacjach uzasadnionych - schronienia do 3 miesięcy”.
Natomiast w przypadku cudzoziemców, o których mowa w art. 5a, pkt. 3a precyzuje, iż „można udzielić schronienia na okres zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, o którym mowa w art. 53 i art. 53a ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach”.

Udzielanie świadczeń z pomocy społecznej powinno uwzględniać dobro osób korzystających z pomocy społecznej i ochrony ich dóbr osobistych. Art. 101 ust. 3 określa, iż „w przypadkach szczególnie uzasadnionych sytuacją osobistą osoby ubiegającej się o świadczenie, w sprawach niecierpiących zwłoki oraz w sprawach cudzoziemców, którym udzielono zgody na pobyt tolerowany, i cudzoziemców, o których mowa w art. 5a, właściwą miejscowo jest gmina miejsca pobytu osoby ubiegającej się o świadczenie.” Jednocześnie ustawa wskazuje, iż w tych przypadkach można przyznać świadczenia wymienione w art. 37-42 i 47-50 ustawy o pomocy społecznej, tj. zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy, specjalny zasiłek celowy, opłacenie składki emerytalnej i rentowej zgodnie z zasadami określonymi w ustawie.

Mimo, iż w standardowych przypadkach przyznanie świadczenie z pomocy społecznej następuje w formie decyzji administracyjnej (art. 106 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej), to jednak udzielenie świadczeń w postaci interwencji kryzysowej, pracy socjalnej, poradnictwa w zajęciach klubu samopomocy, a także skierowanie do całodobowej placówki opiekuńczo-wychowawczej i przyznanie biletu kredy kredytowanego nie wymaga wydania decyzji administracyjnej (art 106 ust. 2). Natomiast ust. 4 definiuje, iż w przypadku odmowy przyznania biletu kredytowanego oraz decyzji w sprawach cudzoziemców, o których mowa w art. 5a, wydaje się bez konieczności przeprowadzania rodzinnego wywiadu środowiskowego.