W związku z uchybieniami stwierdzonymi podczas sprawowanego przez Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego nadzoru i kontroli nad realizacją przez ośrodki pomocy społecznej zadań z zakresu pomocy społecznej przekazuję informacje, których celem jest ułatwienie Państwu prawidłowego sposobu postępowania przy kierowaniu osób do domów pomocy społecznej.

Najczęstsze nieprawidłowości przy realizacji powyższego zadania:

1. Wydawanie, ze względu na ograniczone środki finansowe, decyzji odmownych w sprawie skierowania do domów pomocy społecznej lub niekierowanie do tych placówek osób wymagających całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogących samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, którym nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, naruszając tym samym art. 54 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r., poz. 182, z późn. zm.).
2. Kierowanie osób do domów pomocy społecznej prowadzonych przez podmioty niepubliczne, jednocześnie niedziałające na zlecenie jednostek samorządu terytorialnego bez uprzedniego sprawdzenia i stwierdzenia braku wolnych miejsc (na terenie całego kraju) w domach pomocy społecznej prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego lub na ich zlecenie przez podmioty niepubliczne, co stanowi naruszenie art. 65 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej.
3. Kierowanie osób do placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, do czego brak podstaw prawnych.
4. Brak realizacji przepisu art. 54 ust. 2a ustawy o pomocy społecznej, zgodnie z którym w  przypadku gdy przewidywany termin oczekiwania na umieszczenie w domu pomocy społecznej danego typu zlokalizowanym najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej wynosi ponad 3 miesiące, osoby te kieruje się, na ich wniosek, do domu pomocy społecznej  tego samego typu zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej, w którym przewidywany termin oczekiwania na umieszczenie jest krótszy niż 3 miesiące.
5. Prowadzenie postępowań w sprawie skierowania do domów pomocy społecznej z naruszeniem terminów, o których mowa w art. 35 oraz art. 36 kpa (Dz. U. z 2013 r., poz. 267).

Mając powyższe na uwadze przypominam, iż umieszczenie w domu pomocy społecznej zależy wyłącznie od zaistnienia warunków określonych w art. 54 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej oraz od zgody samego zainteresowanego. Obowiązujące przepisy prawa nie uzależniają umieszczenia osoby spełniającej przesłanki wynikające z art. 54 ust. 1 tejże ustawy od możliwości finansowych organu. Jak wynika między innymi z wyroku sądu VIII SA/WA 1085/10 w Warszawie „możliwości te stanowią okoliczność nieistotną”

Gminy nie mogą kierować osób wymagających całodobowej opieki do placówek, o których mowa w art. 67 ust.1 ustawy, prowadzonych jako działalność gospodarczą, nawet gdy posiadają one zezwolenie wojewody na prowadzenie takiej placówki. Ustawa o pomocy społecznej nie przewiduje takiej możliwości. Tym samym dokonywanie płatności przez gminę za pobyt mieszkańca w tego typu placówce stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Gminy nie mogą także kierować osób wymagających całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności do noclegowni, schronisk lub domów dla bezdomnych.  Placówki te są bowiem w myśl art. 48 ustawy o pomocy społecznej miejscami tymczasowego pobytu osób i rodzin pozbawionych schronienia. Nie świadczą one usług bytowych, opiekuńczych, wspomagających i edukacyjnych na poziomie standardu określonego dla domów pomocy społecznej, a co za tym idzie nie mogą zapewnić osobom starszym, chorym lub niepełnosprawnych odpowiednich form pomocy.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że w opinii Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej gminy (ośrodki pomocy społecznej) mogą kierować osoby do domów pomocy społecznej innych niż prowadzone przez gminę, powiat lub podmiot uprawniony (realizujący zadanie prowadzenia domu pomocy społecznej na podstawie art. 25 ustawy o pomocy społecznej) tylko w przypadku braku wolnych miejsc (biorąc pod uwagę teren całego kraju) w domach pomocy społecznej danego typu prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz działających na zlecenie jednostek samorządu terytorialnego.  

Art. 65 ust. 2 ustawy obliguje więc gminy do uprzedniego sprawdzenia czy na terenie całego kraju nie ma wolnych miejsc w domach pomocy społecznej prowadzonych przez gminę, powiat lub na ich zlecenie przez inne podmioty, przed skierowaniem osób wymagających tej formy wsparcia do domu pomocy społecznej prowadzonego przez podmioty niepubliczne.