Rada Europejska w konkluzjach z nadzwyczajnego posiedzenia w dniu 10 kwietnia 2019 r. postanowiła przedłużyć termin wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej w celu umożliwienia ratyfikacji umowy o wystąpieniu. W konkluzjach stwierdzono, że termin ten nie powinien być dłuższy niż to konieczne, a w każdym razie nie dłuższy niż do dnia 31 października 2019 r.

Z konkluzji wynika również, że jeżeli do wystąpienia Zjednoczonego Królestwa miałoby dojść na podstawie umowy, to nastąpi to pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dojdzie do ratyfikacji. Jednocześnie termin na negocjacje został powiązany z obowiązkiem przeprowadzenia przez Zjednoczone Królestwo wyborów do Parlamentu Europejskiego. Obowiązek ten zaistnieje wówczas, gdy Zjednoczone Królestwo w dniach 23 – 26 maja 2019 r. nadal będzie państwem członkowskim Unii Europejskiej i jeżeli do dnia 22 maja 2019 r. nie dokona ratyfikacji umowy o wystąpieniu. Jeżeli Zjednoczone Królestwo nie wykona tego obowiązku, jego wystąpienie nastąpi z dniem 1 czerwca 2019 r. W związku z tym mogą zmienić się zasady pobytu Brytyjczyków w Polsce. Wciąż nie jest rozstrzygnięte na jakich zasadach nastąpi Brexit. Urząd do Spraw Cudzoziemców przedstawia aktualnie możliwe scenariusze i uzależnione od nich zasady pobytu obywateli Wielkiej Brytanii w Polsce po Brexicie.

Obecnie obywatele Wielkiej Brytanii i członkowie ich rodzin niebędący obywatelami UE mogą przebywać w Polsce przez okres do 3 miesięcy bez konieczności spełniania jakichkolwiek warunków pobytu, innych niż posiadanie ważnego dokumentu podróży. Jeżeli pobyt trwa powyżej 3 miesięcy, Brytyjczycy, tak jak wszyscy obywatele Unii Europejskiej zobowiązani są zarejestrować swój pobyt w Polsce. Członkowie ich rodzin, którzy nie są obywatelami Unii Europejskiej mają natomiast obowiązek uzyskać kartę pobytu członka rodziny obywatela UE. Realizacja tych obowiązków możliwa jest bezpłatnie w urzędzie wojewódzkim właściwym ze względu na miejsce przebywania.

Scenariusz 1: Brexit na podstawie umowy wystąpienia między Wielką Brytanią i Unią Europejską

Komisja Europejska opublikowała projekt umowy wystąpienia, która dotychczas nie przeszła niezbędnych procedur wewnętrznych w Wielkiej Brytanii i tym samym nie wiadomo czy będzie obowiązywać. Jeżeli do wystąpienia Zjednoczonego Królestwa miałoby dojść na podstawie umowy, to nastąpi to pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dojdzie do jej ratyfikacji.

Główne założenia umowy wystąpienia:

• okres przejściowy od daty wejścia w życie umowy do 31 grudnia 2020 r. W jego trakcie zasady pobytu i pracy obywateli Wielkiej Brytanii w Polsce pozostaną bez zmian. Swoboda przepływu osób pomiędzy Wielką Brytanią a UE zostanie zatem w tym okresie utrzymana;
• sprawy związane z pobytem obywateli Wielkiej Brytanii i członków ich rodzin po zakończeniu okresu przejściowego uregulowane są w Części Drugiej projektu umowy wystąpienia pt. „Prawa obywatelskie”;
• po zakończeniu okresu przejściowego obywatele Wielkiej Brytanii i członkowie ich rodzin będą posiadać prawo pobytu w Polsce jeśli:

1. korzystali z prawa pobytu w Polsce zgodnie z prawem UE przed zakończeniem okresu przejściowego;
2. w dalszym ciągu mieszkają w Polsce.

• prawo stałego pobytu będzie przysługiwać co do zasady po upływie 5 lat nieprzerwanego pobytu(zgodnie z prawem UE, na warunkach przewidzianych w dyrektywie 2004/38/WE). Okresy legalnego pobytu lub pracy zgodnie z prawem Unii, przypadające na czas przed zakończeniem okresu przejściowego i po nim, będą wliczane do wymaganego okresu uprawniającego do nabycia prawa stałego pobytu; 
• potwierdzeniem posiadania prawa pobytu lub prawa stałego pobytu będzie dokument zawierający adnotację, że został wydany zgodnie z umową wystąpienia;
• dokumenty będą wydawały urzędy wojewódzkie właściwe ze względu na miejsce pobytu.

Scenariusz 2: Brexit bez zawarcia umowy między Wielką Brytanią i Unią Europejską (tzw. bezumowny)

Na wypadek braku wejścia w życie umowy wystąpienia pomiędzy Wielką Brytanią a Unią Europejską w dniu 15 marca 2019 r. uchwalona została ustawa regulująca m.in. status pobytowy obywateli tego państwa oraz członków ich rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wejdzie ona w życie z dniem wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. Zakłada ona ustanowienie okresu, w którym pobyt obywateli Wielkiej Brytanii i członków ich rodzin na terytorium Polski bezpośrednio po dacie Brexitu będzie uznawany za legalny. Określa także podstawy prawne dla udzielenia im zezwoleń na pobyt czasowy oraz stały, uzależniając to od dysponowania w dniu poprzedzającym dzień wystąpienia  Wielkiej Brytanii z UE prawem pobytu lub prawem stałego pobytu. Co ważne, ustawa przewiduje domniemanie posiadania jednego z takich praw przez osoby będące właścicielami w dniu poprzedzającym jej wejście w życie ważnych dokumentów wydanych przez polskie organy obywatelom Unii Europejskiej i członkom ich rodzin. Stąd też uzyskanie stosownych zezwoleń po Brexicie na podstawie projektowanych przepisów będzie znacząco łatwiejsze dla osób posiadających te dokumenty. Rejestracja i uzyskanie kart pobytu członka rodziny obywatela UE może być więc ułatwieniem dla obywateli Wielkiej Brytanii i członków ich rodzin, którzy będą chcieli pozostać w Polsce po Brexicie.

W obecnym stanie prawnym do bezumownego wystąpienia wciąż może dojść albo w dniu 1 czerwca 2019 r. (gdyby Zjednoczone Królestwo nie zrealizowało obowiązku przeprowadzenia wyborów do Parlamentu Europejskiego) albo w dniu 1 listopada 2019 r. (gdyby nie doszło do ratyfikacji umowy wystąpienia do tego dnia).

Główne założenia ustawy regulującej status pobytowy Brytyjczyków w Polsce:

• od daty Brexitu do 31 grudnia 2020 r. pobyt i praca obywateli Wielkiej Brytanii i członków ich rodzin będą uznawane za legalne jeśli dzień przed Brexitem będą posiadali prawo pobytu w Polsce;
• wprowadzenie nowych, dedykowanych dla Brytyjczyków rodzajów zezwoleń na pobyt czasowy (na 5 lat) i stały (na czas nieokreślony), o które będzie można się ubiegać w okresie od daty Brexitu do 31 grudnia 2020 r.;
• domniemanie posiadania prawa pobytu lub prawa stałego pobytu w Polsce dzień przed Brexitem dla osób posiadających w tym dniu zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu obywatela UE, dokument potwierdzający prawo stałego pobytu, kartę pobytu lub kartę stałego pobytu członka rodziny obywatela UE – uproszczenie postępowania o zezwolenie na pobyt czasowy lub stały dedykowanego Brytyjczykom;
• uprawnienie do uzyskania zezwolenia na pobyt stały po upływie 5 lat legalnego nieprzerwanego pobytu również po Brexicie, na określonych warunkach;
• uzyskanie zezwolenia na pobyt będzie uprawniało do podejmowania pracy;
• wnioski o zezwolenia na pobyt będą rozpatrywane przez urzędy wojewódzkie właściwe ze względu na miejsce przebywania.

Scenariusz 3: zmiana terminu Brexitu

Istnieje także możliwość ponownego przesunięcia daty wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. Aby do tego doszło Rada Europejska w porozumieniu z Wielką Brytanią musiałyby podjąć jednomyślną decyzję o wydłużeniu okresu negocjacji.

Źródło: UdSC