Nagroda Kustosz Pamięci Narodowej została ustanowiona w lipcu 2002 roku przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej prof. Leona Kieresa. Jest ona przyznawana za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu historii Narodu Polskiego w latach 1939–1989, a także za działalność publiczną zbieżną z ustawowymi celami Instytutu Pamięci Narodowej. Kandydatów do Nagrody mogą wysuwać instytucje, organizacje społeczne i naukowe oraz osoby fizyczne. Ma charakter honorowy, a jej laureaci otrzymują tytuł Kustosza Pamięci Narodowej.

Nagroda ma przywrócić szacunek dla narodowej przeszłości, chronić wartości, dzięki którym Polska przetrwała przez lata zniewolenia.

Zgłoszenia kandydatów do XVIII edycji nagrody przyjmowane będą do 28 lutego 2019 r. Wniosek o przyznanie nagrody dostępny jest na stronie IPN, pod linkiem: https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/konkursy-i-nagrody/nagroda-kustosz-pamieci/24299,Nagroda-Kustosz-Pamieci-Narodowej.html 

Kapituła przyznaje Nagrodę corocznie. Kapitule przewodniczy Prezes Instytutu Pamięci Narodowej. Wiceprzewodniczącymi są osoby pełniące funkcje: przewodniczącego Kolegium IPN oraz dyrektora Archiwum IPN. Członkowie: dr hab. Filip Musiał – dyrektor Oddziału IPN w Krakowie; prof. Albin Głowacki – badacz polskich dziejów na Wschodzie po 17 września 1939 roku; Andrzej Kostrzewski – żołnierz AK, działacz WiN, wiceprezes Instytutu Katyńskiego; dr Tadeusz Krawczak – historyk w Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, wykładowca w Papieskim Wydziale Teologicznym. Od roku 2002 w skład kapituły wchodzą kolejni laureaci nagrody. Od roku 2009 w skład Kapituły wchodzą również osoby wskazane przez Kapitułę: Paweł Kurtyka i Magdalena Merta.

Nagroda może być przyznana instytucjom, organizacjom społecznym i osobom fizycznym za szczególnie aktywny udział na rzecz upamiętniania historii polskiego Narodu w latach 1939–1989, a także za działalność publiczną zbieżną z ustawowymi celami Instytutu Pamięci Narodowej.

Kandydatów do nagrody mogą zgłaszać instytucje, organizacje społeczne i osoby fizyczne dołączając zgodę kandydatów na zgłoszenie.